Ομιλία του κου Πέτρου Θέμελη στις 30 Μαίου 2017, στην Πλάκα μπροστά από το μνημείο του Λυσικράτη, επ’ ευκαιρία της επετείου των ...45 χρόνων της Ελληνικής Εταιρίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
Για να αμβλυνθούν οι ανισότητες και να απαλλαγεί η πολιτεία από ορισμένες δαπάνες είχαν καθιερωθεί οι λειτουργίες που επιβάρυναν τους έχοντες περιουσία άνω των τριών ταλάντων. Η αρχαία Αθήνα υπήρξε η μοναδική πόλη στην ιστορία της ανθρωπότητας, όπου πέρα από την άμεση δημοκρατία υπήρχε ο θεσμός των λειτουργιών, υποχρεωτικές για τους εκατόν είκοσι ευπορότερους πολίτες κάθε μιας από τις δέκα φυλές. Με τον τρόπο αυτό οι άποροι μπορούσαν να απολαμβάνουν τα αγαθά της ευημερούσας κοινωνίας χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς που επιβάλλει η άνιση κατανομή του πλούτου στο κοινωνικό σύνολο.
Από τις λειτουργίες, όπως η Τριηραρχία (η συντήρηση δηλαδή μιας τριήρους), η Γυμνασιαρχία (η εκπαίδευση των εφήβων για τους γυμνικούς αγώνες στα Παναθήναια, τα Ηφαίστεια και τα Προμήθεια), η Αρχιθεωρία (η αποστολή αντιπροσωπίας στη Δήλο, τους Δελφούς, τη Νεμέα και τον Ισθμό), η Εστίαση (αλλιώς Δημοθοινία, προσφορά δηλαδή φαγητού σε όλα τα μέλη της φυλής την ημέρα της μεγάλης γιορτής των Παναθηναίων και των Διονυσίων), και η Ιπποτροφία (η διάθεση δηλαδή και η εκτροφή ίππων για το στρατό ή για τις μεγάλες γιορτές), σημαντικότερη λογαριαζόταν η λειτουργία της Χορηγίας.
Ο χορηγός (δηλαδή ο άγων τον χορόν του δράματος), ο σπόνσορας θα λέγαμε σήμερα, αναλάμβανε τις δαπάνες για την κατάρτιση του χορού, που απαρτιζόταν από δεκαπέντε (15) χορευτές σε μια τραγωδία ή από είκοσι τέσσερις (24) σε μια κωμωδία, από 50 σε έναν διθυραμβικό χορό, και χρηματοδοτούσε γενικότερα την παράσταση του δραματικού έργου. Σύμφωνα με τα λεγόμενο Πάριο Χρονικό, επιγραφή που παραθέτει σε χρονολογική σειρά σημαντικά γεγονότα, οι χορηγίες καθειρώθηκαν το 509-508 π.Χ., αμέσως μετά την κατάργηση της τυραννίας το 510 π.Χ. και την εξορία του Ιππία.
Ένα μήνα μετά το τέλος των διονυσιακών εορτών κάθε φυλή επέλεγε τον χορηγό της για τα επόμενα Διονύσια ή Λήναια. Οι δραματικοί ποιητές ήτουν χορόν, ζητούσαν δηλαδή να συγκροτηθεί ο χορός, από τον επώνυμο άρχοντα για τα μεγάλα Διονύσια και από τον άρχοντα βασιλέα για τα Λήναια, ο οποίος και όριζε τον χορηγό. Ο χορηγός με τη σειρά του επέλεγε τους υποκριτές και τα μέλη του χορού, που τους δίδασκε ο ίδιος ο ποιητής ή ειδικός χοροδιδάσκαλος.
Ο χορηγός, σε όλο το διάστημα της 11μηνης προετοιμασίας, έπρεπε να τρέφει και να αμείβει τους ηθοποιούς και τον χορό και να καταβάλει τα έξοδα της παράστασης όπως σημειώσαμε παραπάνω. Η δαπάνη ήταν μεγάλη. Κάθε χρόνο έπαιρναν συνολικά μέρος 700-800 χορευτές, 30-50 ηθοποιοί και 20-40 μουσικοί.
Ανάμεσα στους σημαντικότερους επώνυμους χορηγούς περιλαμβάνονται ο Θεμιστοκλής, χορηγός της τραγωδίας Φοίνισσαι του Φρυνίχου που παρουσιάστηκε στα Διονύσια του 493/2 π.Χ και ο Περικλής, χορηγός στους Πέρσες του Αισχύλου το 472 π.Χ (ήταν τότε πολύ νέος). Στο τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, τη χορηγία επωμίζονταν δύο χορηγοί (οι λεγόμενοι συγχορηγοί). Ο Δημήτριος Φαληρέας, κυβερνήτης της Αθήνας, άνθρωπος του Μακεδόνα βασιλιά Κασσάνδρου, κατήργησε τη χορηγία το 312 π.Χ. Τα έξοδα ανελάμβανε έκτοτε ο δήμος.
Όταν ένας πολίτης χορηγός θεωρούσε ότι κάποιος άλλος βρισκόταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από τον ίδιο, μπορούσε να ζητήσει την απαλλαγή του από την υποχρέωση της χορηγίας. Είχε μάλιστα το δικαίωμα να προκαλέσει τον ευπορότερο να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Σε περίπτωση άρνησης, η υπόθεση έπαιρνε τον δρόμο των δικαστηρίων.
Ο πρώτος νικητής χορηγός έπαιρνε ως έπαθλο χάλκινο τρίποδα, ανάθημα στον Διόνυσο, όπου αναγράφονταν τα ονόματα του επώνυμου άρχοντα, του χορηγού, του ποιητή και του δράματος. Γνωστά χορηγικά μνημεία είναι του Λυσικράτη (νίκη σε χορό παίδων το 335/4 π.Χ) και του Θρασύλλου (νίκη σε μουσικό αγώνα του 320/19 π.Χ. (το άγαλμα του Διονύσου από το μνημείο βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο). Οι ποιητές έπαιρναν ως βραβείο ένα βόδι, έναν αμφορέα κρασιού και έναν τράγο.
Ο σύγχρονος θεσμός της χορηγίας εξελίχθηκε κυρίως στην ηπειρωτική Ευρώπη από τους νομικούς οικονομικούς κύκλους του αγγλοσαξονικού δικαίου σε sponsoring (spondere – σπένδειν) για να καλύψει την ανάγκη επίτευξης συμφωνίας για χάρη του κοινωνικού συνόλου. Η χορηγία, με τη σύγχρονη πια έννοια του όρου, έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα στη νεοελληνική κοινωνία των αντιθέσεων και των ανισορροπιών.
Η ρήση του Αριστοτέλη στα Πολιτικά του (1330Α , 13) είναι πάντα επίκαιρη: «Ού πολιτείαν γενέσθαι την αρίστην άνευ συμμέτρου χορηγίας», καμιά πολιτεία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί άριστη χωρίς την ανάλογη χορηγία.
